Rojgar merdoxi Değerli Newroz Com okuyucuları 1800'lerin sonlarına doğru Osmanlı Devletinin ve özellikle Kürdistan'daki nüfus yapılanmasına ilişkin elime bir kitap geçti.. Her ne kadar bu kitapta yer alan bilgilerin tümü doğru olmasada Kürdler ve Kürdistan tarihine ilişkin geniş bilgiler vermektedir. Kürd araştırmacılarının bu bilgileri ve bugüne kadar elimize geçen bilgilerle karşılaştırma ve değerli sonuçlar çıkarma girişimlerine katkıda bulunmak amacıyla bu çeviriyi yapıyorum... İmkanım olduğu sürece tüm bu bilgileri Kürd kamuoyuyla paylaşmaya çalışacağım... Bugün bu çeviri serisinin ilk bölümünü Dersim Sancağıyla başlıyoruz.. Selamlarımla Rojgar merdoxi Dersim Sancağı(1) Dersim Sancağı daha önce aynı isim adı altında yedi yada sekiz yıl boyunca bir Vilayet olarak varlığını sürdürdü.. Dersim'in gelirleri büyük olan mahali yönetiminin giderlerini karşılamadığından dolayı, 1888 yılında Sultan'ın bir kararıyla feshedildi ve bir Sancak olarak Mamuret Ul Aziz Vilayetine bağlandı.. Dersim'in Yön durumu ve sınırları: Bu yeni Sancak bağlı olduğu Vilayetin kuzeyine, 36,7 dereceden 37,58 derece boylamına ve 38, 40 dereceden 39,37 dereceye kuzey enleminde bulunmaktadır. Dersim Vilayeti kuzey de Erzurum Vilayetiyle, Doğu cephesinde Erzurum ve Diyarbakir Vilayetleriyle, Güney ve Batı yönünde ise Merkez Sancak olan Xarput-Mezrê ile sınırları vardır. Yüzölçümü: Dersim Sancağının yüzölçümünü en uç noktalardan itibaren ölçüldüğü zaman 135/110 km, yani 13, 460 kilometre kare, 14, 116 200 dönüm arazi yapar ki dağılımı şöyledir: Ekili arazi.................... 5,219,000 dönüm Dağlık ve ekilmemiş arazi..... 8,187,000 dönüm Otlak.... 560,000 dönüm Ormanlık arazi... 150,200 dönüm Toplam: 14,116,200 dönüm İdari Dağılım: Bu Sancak idari olarak 9 kazaya ve 533 köyden oluşuyor. Kazalar Köyler Xozat merkez kaza 100 Çemişgezek 98 Çarsancak 98 Mazgirt ve Pertek 80 Kuzitcan 80 Ovacık 40 Pah 30 Kızıl Kilise 15 Dersim Sancağının nahiyeleri yok... Sivil Yönetim: Sancağın sivil idaresi bir mutessarıf tarafından yönetiliyor, her kaza ise köy Yönetim Kurullarıyla aynı kompozisyona sahip olan bir Yönetim Kurulu tarafından desteklenen Kaymakam tarafından idare ediliyor. Nüfus: Dersim Sancağının tüm nüfusu aşağıda gösterildiği gibi 63,430 kişiden oluşuyor: Topluluklar Erkek Kadın Toplam Müslüman 7,480 8000 15,400 Kürd 6000 6000 12,000 Kızıl Baş 13,700 14,100 27,800 Ermeni -Gregorien -Protestan 3,560 300 4000 310 7560 610 Cinslerin Toplamı 31,020 32,410 Genel Toplam 63,430 Töre, adet ve gelenekler: Yukarıda da detaylarını gördüğümüz gibi, Sancak Dersim'in arazisının büyük bir kesimi dağlık ve ekilmemiş alanlardan oluşmaktadır.. Ayrıca Kuzey tarafında doğal bir sur oluşturan dağlık kesimlere yayılan otlak ve ormanlarıda eklemek gerekir.. Bu dağların sakinleri yarı vahşi Kürdlerdir. Onların töreleri diğer nüfusun törelerinden farklıdır. Onların dinleri sözlü bir şekilde atalarından kalan, babadan oğula geçen Müslümanlardan ziyade Hıristiyanlığa yakın bir durum arzetmektedir.. Dersimliler ilişkide oldukları komşu bölgelerin farklı lehçelerini ve esas olarak Van Vilayetindeki Kürdlerin lehçesini konuşmaktalar.. Dersim Vilayet yapıldığı zaman ilk genel valiliğine kendiside bölge halkından olan Fikri Paşa gönderildi... Fikri Paşa, hükümetin imkanlarıyla bölgede okullar açtı. Fakat bu dağlılar çocuklarının okuldan sonra müslüman olup geri döneceklerinden korktuklarından dolayı ısrarla çocuklarını okullara göndermeyi reddettiler.. Başka bölgelerdeki Kürdler gibi Dersimlilerinde gelenekleri tümden sözlü anlatıma dayanıyor, yumuşak ve dokunaklı hikayelerden oluşuyor, fakat çok monotonlar.. Onların yaşam tarzı esas olarak hayvancılığa dayanıyor. Dersimliler kadınlarını gizlemiyorlar ve çocuklarını genç yaşlarda evlendirmiyorlar.. Bir delikanlıya kendisine eş almaya izin veriliyor, eğer kadın silahları kullanabilecek kadar güçlü, gerektiği andan itibaren kendi namusunu ve malını savunabilecek duruma gekmişse.... Kürd kadını kocası kadar cesaretlidir, özgürce yaşıyor ve evde en önde gelenle eşit durumdadır. Bu kadınlarının birinin namusunu kirletmesi çok enderdir. Yoksa, suçlu olarak görüldüğü zaman, kadın hatasını yaşamıyla ödüyor.. Bu halk büyük köylerde değil, yanlızca kışın oturdukları dağlar ve ovalar arasında serpiştirilen 10 yada 20 haneden oluşan köycük yada mezralarda oturuyorlar.. Evleri daha çok dağlar arasında, yada dağ kolunun bir tepeciğnde toprağı kazıyarak yer altında oluşturulan bir odadan oluşuyor ve orada insanlar ve hayvanlar karışık yaşıyorlar.. Devam edecek... 20.07.07 Çev: Rojgar Merdoxi

Merhaba Kurdceyle ilgili belkide en son laf etmesi gerekenlerden belki birincisi ve konunun tam bir cahiliyim; kulaktan dolma bazi kelimeler birden cagrisim yapti, yazini okuyunca, bir yazayim, eger yanlissam zaten duzeltirsin. Soyle bir ibare var son paragrafta: "Kürd aşiretlerin ezici çoğunluğunun isimleri “an“ bitiyor.. Haydaran, Alan, Kureyşan, Hasanan, Barzaniyan, Berwariyan vs " Aklimda kaldigi kadariyla, aslinda diyelim Haydaran asiretinin adi, Haydaran olmamali. Haydar veya Haydara olmali; veya Kureysan degil, Kureys olmali. Sona gelen " an" veya " n" eki, o asirete mensup olunduguna vurgu yapmak icin soyleniyor.Barzaniyan dendiginde de, Barzan asireti mensubu anlamina gelmesi lazim. Mesela bizim asiretin ismi Canbag, Canbegon dendiginde Canbag asireti mensubu anlamina gelmesi lazim. Aklimda oyle kalmis, belkide karistiriyorumdur. selamlar Canbek