Azadi örgütü ve diğer Kürd önderleri hakkında bilgiler(11)
Rusya Ordusunun Kafkasya Komutanlığına, Kürd sorunu hakkında sizi bilgilendirmek amacıyla yoldaş Şachovsky tarafından hazırlanan bazı bilgileri gönderiyorum.... Sovyetler Birliği Dışişler Bakanlığının Ortadoğu Bölümünün Başkanı Pastuchov’a Sovyetler Birliği Erzurum Konsolosunun Raporu/ 3 Mart 1924 Kürdler: Erzurum Kürd Komitesi Türk Ordusundaki Kürd subaylarının ezici çoğunluğundan oluşmuştur. Bu subaylarının bir kesimi ordudaki görevlerinden ayrıldılar.. Çünkü, Türkiye ordu güçlerinin komutanlığı, Türkiye topraklarından ayrılan bölgelere mensup Kürd subaylarına ordudan ayrılmaları için talimat vermiştir. Xalid Beyden de orduda kalmasını ve Kerekil’deki Türk ordu tugayının komutanlığını önermişler. Fakat Xalid Bey bu görevi kabul etmedi ve Erzurum’da kalıyor. Bizim Konsolosluğumuzla her türlü ilişkileri koparmışmıştır. Güney Kürdistan ile mektup alış verişi içindedir. Söylendiğine göre Türk ‘ekmeğinden’ bıkmış ve işinden ayrılma isteminde bulunmuştur... Diğer Kürd Aşiret Liderleri14.01.1925/ Kaynak Nr.3 Rahmetli İbrahim Paşa’nın çocuklarından Abdulhamit ve Ali Beyler Diyarbekir ve Sivas bölgelerindeki aşiretlere liderlik yapıyorlar.. Onların iktidarları ve etkileri çok büyüktür, 100 bin insan toplayabilirler. Geçen yıl Abdulhamid’e Türk parlamentosu üyeliği teklif edilmişti.. Ama, kabul etmemişti.. Abdulhamit çocuklarını Şerif Paşa’nın yardımıyla oğullarının Fransa’ya okumaya gönderdi.. Buradan da anlaşılıyor ki Abdulhamid Fransızlarla çalışmak , onların himayesinde olmak ve Fransa’nın vizesini almak istiyor... Türklerin iflah olmaz bir düşmanıdır.. Deniliyor ki babasının intikamını almak istiyor. Malatya ve Xarput Kürdlerinin önderleri Osman Paşa’nın oğlu Mahmud ve Muhamed Ali ler.. Muhamed Ali Parlamento üyesidir.. Bu iki kardeşin 35 köyleri var, Kürdistan’ın bağımsızlığına karşılar.. Türkiye devletinin onlara karşı tutumu iyidir.. Anadolu’da her Kürd beyin 100’e yakın köyü var, köylülerinde hiç toprakları ve mülkleri yoktur... Var olan mülklerin sahipleri ağalardır.. Dersim bölgesi aşiret önderleri, Mustafa ağa, Xeyri Ali, Haydarpaşazade Muhamed beylerdir. Dersim bölgesinin halkı kızılbaş yani Şii ve çok cesur, aktif ve yiğitler... Gerçi Türkiye devleti yaklaşık olarak 150 yıldan bu bölgede reform yapmaya çalışıyor.. Geçmişte Dersim halkı Amerikanın himayesi altına girmek, Kürdistan’ın Amerika’nın gölgesinde olmasını istiyorlardı.. Bugün de aynı düşüncedeler. Belli bir dönem önce Mustafa ağa ve Xeyri Bey ile konuştum.. Onlar bu gerçekliği saklamadılar.. Amerika ve İngitere’nin sözü, parasal ve kültürel yardımlarıyla ezilen halkların kurtulabileceğini, din ve ırk ayırımı yapmadan ilerleme ve uygarlığa ulaşabileceklerine inanıyorlar.. Dersim’den her yıl büyük bir sayıda işçiler ve çiftçilerden bir kisimi Amerika’ya çalışmaya gönderiyorlar.. Dönüşte büyük paralarla geri geliyorlar.. Erzurum’da ise Xalid Bey ve diğer beylerden Keyfi Bey, Abas Bey, Yuklixan Oğlu, Muhamed Bey ve Mustafa Beyin oğlu Yusuf Beylerdir.. Bunların hepsi Xalid Beye bağlılar.. 45 yaşında olan Xalid Beyin amacı tüm Kürdleri bağımsız Kürdistan için birleştirmektir. Xalid Bey Kürd devletini kurmak istiyor. Kürd devletini ilan etmek için Rusya’nın yardımını bekliyor. Bundan dolayi da Rusya yanlısıdır.. Bu yılın ocak ayının başında (ocak 1925) Muş halkından olan Haci Musa Bey ile beraber tutuklanıp Bitlis Askeri Mahkemesine sevkedildiler. Fakat, Kürd Komitesi Bitlis’teki zindana yönelik bir saldırıda bulunarak Xalid Bey ve Musa Beyleri kurtardılar... Bunun peşi sıra Türk devleti 4 tugayı onları yakalamak için bölgeye gönderdi.. Musa Bey Muş aşiretlerinin önderi, yaşı alabildiğini ilerlemiş, çok çocuğu olan Rusya dostudur.. Çev: Aris Arda
