Submitted by Anonymous (doğrulanmadı) on 28 June 2008

[b]BI BÎRHANÎNA ŞÊYX SEÎDÊ PALOYÊ[/b]

Em, Şêx Seîdê Pîran û apê bavê Mehmed Azimşêr (Mehmet Yilmaz) û kalikê Alî Azimşêr (Alî Yilmaz) ji bîr nakin. Ew ji alîyê dewleta tirk ve hatin kuştin.

Ez çend roj berê çûm Diyarbekirê. Min mezinên gundê xwe Xosorê dîtin, wan got: “ kalikê te, apê bavê û bi hezaran kurdên dî, ji hereketa Şêx Seîdê Paloyê sêwî û stûxwar man. Ka gor û goristana wan? Îro Diyarbekir dinale, stûrxwar e.“

Kalikê min ji aliyê dewleta tirk ve hate kuştin. Mehmed Azimşêr (Mehmed Yilmaz) hate xeniqandin. Ew digel Şêx Seîdê Piran di roja 29.6.1925an de li herêma Derê Çiyê “Dağkapi“ hatin xeniqandinê.

Em pê dizanin ku piştî şêrê cîhanê yê yekemîn qedîya, dewleta osmanî qels bû. Ji ber vê yekê, peymana Sykos Picotê di sala 1916an de çêbû. Tirkiye ji aliyê dewletên hêzdar ve hate parvekirin. Di sala 1918an de Brîtanîya Mezin kete nav axa Başûrê Kurdistanê û Fransa jî kete nav axa Kurdistana Sûriyê û welatê me bû çar perçe. Di sala 1920î de Peymana Sevrê ji alîyê Brîtanîya Mezin, Fransa û çend dewletên dî ve hate pêkhanîn. Ev peyman, projeya çêkirina dewleta kurdî bû. Şerîf Paşa li ser navê kurdan beşdarê civînê bûbû û li gorî vê peymanê Kurdistan dê serbixwe bûbûya.

Ji ber vê yekê, Kemal Ataturk li dijî vê peymanê bû. Ji bo kurdan ber bi xwe ve bikişîne gelek nerm bû û guhdarîya kurdan dikir. Ji lewre jî kurd tevî vî şerê giran bûn û alîkarîya Kemal Ataturk kirin û Tirkiyê rizgar kirin. Piştî ku welatê tirkan hate rizgarkirin. Peymana Lozanê di sala 1923an de hate çêkirin. Ev peymana hanê, peymana perçekirina Kurdistanê bû. Di 1924an de zimanê kurdî hate qedexekirin. Ev bûyerên hanê Şêx Seîd û hevalbendên wî bêsebir dikirin. Şêx Seîd û hevalbendên wî şaxên xwe berdan nav xelqê xwe û li dijî Kemo helwêst wergirtin.

Li derûdora DARAHÊNÊ şer dest pê kir. Çek di vê di roja 7.2.1925an de teqîye û wekî agirê ku bi kayê bikeve li Kurdistanê belav bû. Hinek serokeşîr, mîr, axa, beg û hin siyasetmendar û xwefiroşên kurd ji Ataturk re telgraf şandin û piştgirîya xwe nîşandan. Di 10ê Gulana sala 1925an de Şêx Şeîd û 49 hevalbendên wî derxistin Dadgeha Dîyarbekirê. Di 28 Hezîranê, sala 1925an, di derbara Şêx Sêîd û 49 hevalên wî de dadgeh qerera îdamê da. Şêx Seîd û yên dî di roja 29ê hezîrana 1925an de li hêrema Derê Çiyê “Dağkapi“ hatin xeniqandin (bi darvekirin).

Bi xîyaneta Bînbaşi Kasimê Cîbranî (Bacanaxê Şex Seîdê Pîran), Şêx Sêîd û hevalbendên wî hatin girtin û paşê jî hatin bidarvekirin. Yanî Şêx Seîd bi bêbextî hate girtin. Di eynî rojê de kalikê min Alî Azimşêr (Alî Yilmaz) hate kuştin û apê wî jî di gel Şêx Seîdê Pîran hate bi darvekirin.

28.06.2008

[b]Maruf[/b] (magisterande pedagog, Fîl.kand, zanyariya zarok û ciwanan û mamosteyê kurdî)

Bréz Maruf sılav Mın nivisa te xwend u gelek pé kéyfxweş bum. Çimki hin kes mane ku réberén Kurd jı bir nekırıne u bir tinın. Lé mıxabıl ger ew tev kémasiyén xwe hene herdem ! Gelo kémasi çiye ? Gava mırov berxwedana Kurdan bir tine çıma ixanata wi bir dıke ? Mesela herdem navé Qasoyé Ehmé Sélım bı kar tinin ema navé Mehmet Şerifé Aliké u eşira wi Xoremekiyan çıma mırov jı bir dıke ? ez Fam nakım ! Hin wexta Xalıt Begé Cıbri dest bı wi hereketi nekiri bu u nét kır, beliya herkesi xeber da Xormekiyan u got em Kurdın em welateki serbıxwe dıxwazın. U bersiva wan ji bıxwe Mehmet Şerif ( Fırat ) bıxwe pırtuka xweda Doğuilleri Varto tarihi da elani u gelek zelal ji nivisiye. Ané em Kurd nının u em tev we tu careki ji nabın yek ! Jı wi şunda her gavén Kurdan yek u yek terefén wan jı Roma reşra hati ixbar kırın u hetta gava şer dest pé kır, eşira Xormekiyan jı Gımgımé heta Çiyayé Karér tev hukmeta Romé jı hevra dıji serhildana Kurdan a 1925 şer kırın. Dı rojhılata Dersimdaji wek eşirén , kıferan, lolan , abuzalan , soran u xıran- iyan bı réberiya Dumandioğlu Hüseyin jı para lı serhıldana 25 an xıst u jı ber wi yeki ji şervanén Kurd şunda kışıyan u aliyé jér ji hézén Tırkan ré lé bıri ! Ma cih mabu ew péda herin ? Ne xér !.... U jı wi şundaji beré xwe dan deşta Muşé u ancax xwestın jı deşta Muşé ber vi Dervayi welat herın. Hatın ser pıra Evdırrehman paşa u hézeki qas qereqoleki pıçuk tené hebu u wan xwest wan hésir bıgrın. Lé Şeyx Seid édi kal bu u gelek westiyabu jı jiyané ... Ez nıkarım édi bırevım ! Ber wi yeki Sadiyé Telhe u şervaneki din hespén xwe lı avé dıxınin u derbazé hemeber dıbın. Ewi din ku naxwezın Şeyx Seid tené béhılinin tev Şeyx Seid efendi teslim dıbın. Jıwan yekji Hewlingé ( Bacanak ) wi Qaso bu ! Qaso ji Cıbri ninın u Temiriyé ! Ané bapirda yek eşirin u navé eşira bav Siyare ( suwar ) Cıbir, mexsut, hesen, Temir u xelil bırayé hev bune ! U ew hemi dadgeha Amedé mehkeme dıbin. Tışté ku ez ji fam nakım çıma Qaso ji tev wan hat mehkeme kırın ? (Dadgeh kırın ) Neyse em Kurt bıbırın. 49 kes natın dardakırın ( Dalıqandın ) 49 kes hak dadgeh kırın ! Jı wan yek navé wi Reşit bu jı mala Siyér bu , ew zarok bu u bı xelledi ji hat berdané u ew ji reviya çiyan ! U din jı Qaso bu ew ji nat dalıqandın , lé şandın bajaré Aydıné Sırguné é , Sala 1950 şunda édi sırguna wi xılas bu bajaré Xarpété da ( ELazığ) Mecburi iskan dané. Eger Qaso ji batana dalıqandın wi ew navé ixanete ne dıgırt ! Lé hemi dalıqandın u ew ji ne dalıqandın jı ber wi yeki ji gotın ew xain nebuna ew ji dalıqandın! U ji wi péyva tır ji tu belgeki tuneye ! Gelo wer nebuna xaineki çıma heta dawiyi dı nav şerda cıhé xwe dıgırt ? Ma çıma ew sırgun kırın ? Çıma qarişi Mehmet Şerifé alıké nekırın ? hetta serdaji kırın mıftiyé Muşe !... Gava mırov serhıldana 1925 ani zıman ger eweku mırov Xormekiyan u Mehmed Şerifé alıké ji bir neke. Gava mırov ew jı bir kır lıngéki kém dımine u ew seqet dıbe!!! İro , ané roja 28 é Hezirané ez Roma reş lanet dıkım u sıbeji wan şehidén ala bı rehmet u mınnet jı bir tinım. Xwedayé mezin jihén wan bıhuşt(cennet) bıke meji layiqé wan bıke..... Sılav u réz

Dest xweş û mala we ava Paloyî û Maruf. Li Warto'yê ne tenê Xormekan dihat ziman.Ji eşîra Lolan qolek beşdar bu.Kali axa û brayê xwe bi hevre li Elezîz'ê di dadgeha Istiklalê de hatin sêdar kirin. Di konferensa ku li Warto'yê hati bu darxistin ji Elewîya û Brayên wana bi pêk dihat. Şerwanên wî demê di helwesta xwe de zelal bun.Nedigotin xalê me Tirk e. Digotin bav û kalê me kurd in. Heta ku rupela dîroka kurda neyê zelal bun rê û ribar li ber kurda ewê her tim tahrî bimîn e. Bîranîna wana dikim li ber wana serê xwe ditewînim.

Kek Berwarto sılav Desté te ji xweş be ! Lé te axır cardı çawa kır , qısse lı mın xıst ! ( qıssa xalé mın Tırke jı bo mın te got ne usaye ? ) Bıla cané te sax be ! Lé te behsa Lolan kır , u eji wi fırsendi ber nadım. Wi rojé derheqé Fılan da te straneki ani bu. Dirok bı stranan nayé nivisandın u stran ji gelek xelledin. Lé ez wi yeki xweş dızanım , gava Uris ket Kurdistané u Fılan dest pékırın u ; "Ew dere ne Kurdistané u ew dera Ermenistané Rojhılate " gotin. Wi demi ew jı Kurdan zéde nebun u ber wi yeki dest bı qırkırına ( Komkuji ) KUrdan kırın. Eşira Lolan derdori 1500 kesén xwe wi erişa fılanda şehid da.Seroké eşir ku navé wi nayé birya mın xaç kırın histu u nava gunda gerandın u duraji şehid kırın. Wek Hek dıbé je navé parestıné Kurdan keçén wan é heri fodıl gırtın. Qe nebe Kurdan parastın u dura ger dıl hebiya zewiciyan u kırın xaré Xanımé malé. Lé Fılan keçıka wi serok eşiré Lolan tev bırın u nav eskeriya xweda ew keçıka herımandın. Dura ku Uris şunda vekişiya , ew keçika yeki derdori an Erzıromé , an ji Qersé dıbine cardı tine Gımgımé. Lé keçık édi ne bı hemdé xweye u din buye !..... Ma ew ji ne zulüm bu ? Ma gelo ew mesela derew bu ? Gelo mezinen me ew jımera çirok xwandın ? Ez nızamın ? Misaleki din ; Ez bawerim tu Kanireşé xweş nas dıki u gundé şoriké xweş dızani. Eloyé şorike hebu u ew dura nav koçeranda dıjiya u emr wi gelek bu. Ku nav koçeran ma u ew jı bu sunni u tev keçikeki koçer ji zewiciyabu. Dıgot; Ez zarok bum em mızgefté top kırın u deri gırtin. Wexteki şunda deri vekırin u gaméş nıft berdawun ser u agır pé xıstibun. Gaméeşan ber éşa can nav mızgeftéda heri digariyén gonçén wan mıllet perçe dıkır u bı lıngan mıllet dıheciqiya. Wi gavé mın xwe avıt bın minberé u mın bı çavé xwe dit jınıkeki dı zaroyanda nexweşbu ané hemile bu. Gava jınık lı erdé ket u gaméşan péli zıkké wi kır, derguşa wi (bebeği ) jı haşa nav şeqa wi avıt der. Dura agır deri vekırın u zındi mabun bu éş u ecir kuştın. Ez dam ber xwe u bırıin lokomotifekida dan ber desté Fıleki Ez u zarokeki Kurd din em ber desté wi bun herdem lıme heqeret dıkır. Rojeki Mın u hevalén xwe qısse kır yek u me go em wi bıkujin u bırevin. Ew usa nabe! Çimki zora mın tené lı nedubu . Got çava bu me got qazana lokomotivéde meseleki heye, an ji dar xweş vé nakeve. Wi deri qazané vekir ku hundir mézeke mın u heva lé xwe jı hevra ew tanda nav qazané u hema şewitandınéda jı xwe çu u mır. Me xwe jı Tréné avıt u em reviyan axır em xılas bun. Rojeki lé Kanireşé gava cemaat sohbet dıke Makar fıle lomé xwe jı cemaaté dıke ; We koka me ani. Wé gavé Elo bı dest bı hewerén xırab dıke. Cardi apé mın jıra hérs dıkeve u çı té berdev Jı Elo ra dıbéje. Lé Elo wi meselé gava dıbéje Makarji xwe zeft nake u dest bı gıri dıke !... ( Ew zulma fılén wek Makar ku rasti insan bu wan ji tehammül nakır) Meseleki din cardi cih gundé Şorıké , ew gunda hemi elewi bun , lé yek maleki sunni hebuye u ew ji axayé gund buye. Gava bıran lı hev gund parva dıke ew tené herdu gundén elewi dıxweze u erdé hemiyan lı gundiyén xwe belav dıke. Navi wi Mel Cafer buye. Gava zarokan dıbın Stenbole dıdın mektebé eskeri , civé wi pır mezın nebuye ber wi yeki wi dıdın ilahiyata wi demi. U ew ji lıser diné islam dıxune. Ber wi yeki jı gava té welat navé dıbe Mel Cafer. Mel Cafer gava Uirs té mecbur şevekida zarokén xwe dıgıre u bé ré dıkefe. Berf u pug gava Lé dıde du heb zarokén wi lı réda dımıre. Gelo mırına wan herdu zarokan ne zulüm bu ? A heri gıran bıxwe édi kale u hebuné té tunebune u mecbur dımine keçıka xwe dışine nav Koçerén Bértiya car caran şir, mast an ji dew bine. Jı bo mıroveki maldar u çav tér ew jı mırıné bétır nine ? Wi gavé nav Koçeranda xorteki bı navé Zılfiyé dılé xwe dıkeve wi keçiké u bı izna xwedé dızewıcın.Ku dura Uris şunda dıkışe , İjar hukumeta Romé lı seré wan dıbe bela u Mel Cafer lı ser nıméje Şehid dıke.Lawé wi ku navé xwe hesené ciheku xwe veşartiye bı derbeki Hikmet Binbaşı dışine cehennemé. İjar yek bıra xwe davé çiyan u salé xwe 17 ye. Zavayén wan Zılfi té u herdu burayén xwe dıgıre u dıbe ba xwe.Emré yeki 12 be ewé din ger 10 be. Rojeki yek gıliyan wan dıke u esker té wan herdu zarokan dıbe Géxiye ( Kığı ) ger yek nas bıke ewé werın kuştın. Çimki wan zarokan ra xweş şiret dane ku em ew nının u em sewibun Zılfi em sıtırandın.Bı şev ew xwe jı ser qonaxa Romé davén jér u dırevın.Bı roj ewé mezın bala xwe dayeku ber Qonaxé zıvılén hesp u hestıran heye u xwe davéje ser wi u tıştek nabe.Tén ba gundiki , ku hevalé bavé wi rehmeti buye. Ew Gundiya nav xanida ku méze aliyé çiyé dıke bé mane qulıkeki ve dıke u bı roj ew herdu zarok téda dıminin. Bı şev jı derdixine u ihtiyaciyén wan dıbine. Heta bıharé usa idare dıke u bıharé wan teslimé bırayén wan é lı çiye dıke. Her sé bıra bé hev dıgırın u çiyan dijın. wexteki şunda mesela 1925 an dest pé dıke u ew bé şert u şurt cih dıgırın. Gava ku serhıldan te wemirandın ew teslim nabın u berdewam dıkın heta sala 1936 dıdomine.Ewén ku lı Amedé té dardakırın , Mehemedé Xelil u brayé xwe xalén va Hersé bıranın. Bawa Beg, Apé wane u weki din apé wam pısmanén wan texmina mın deh kesi zétır tén dardakırın.Şı xwe Xalıt Beg ji pısmamé dayikan wan é heqqe ! Navé Apé wi bawa ye u navıré wi (lakabı ) deliye ané bı Tırki Deli Baba ye.Ew Navıra Mıstoyé Kur dıde wi. Çımki méraniya wi jı mértiyé wéda wek dintibiye.. Gava dadgahé Amedé buye herdem subayén Tırkan hatıne ba wi u çune. Hevalén wi bı wi bawerın lé cardiji tışteki té dılé wan. Roja dadgahé Bawa Beg bır hérs u qiryar dengé xwe bılınd dıke u usa dıbéje ; Herin wi serxoşira bıbéjın, heta ez hezar sali bé şered dıjim, rojeki tené bı şeref mırıné tercih dıkım.Meğer Mısto xwestiyeku ew ozr bıxweze ku were ef kırın. Bersiva Bawa beé ji usabuye. İjar qaço Uğur Mumcu ji gor xwe u gor nivisén derewçinen Tırkan dınivisine ku bırayé wi giriyaye u ew ji tev bıraye xwe giriyaye ! Tewlo tewlo tırk nızanın ew jı çı geline u çı xweşmérın. Neyse kela mın rabu u ez nexwazım dılé weji xemgib bıkım u kela we rakım. Em pékenokeki berdewam bıkın.Rojeki ew her sé bıra tev hevalénxwelı çiyé bune ewé pıçuk ra dıbe tere nevalé destava xwe bıke. Yeki hındık muqellite dıxweze heneki bıke. Ra dıbe kıncén xwe derdıxıne u bı kırasén xwe tere ku wek heyalet wi bıtırsine ! Nezikta ji goristan kı fılan hebuye. Gava wa bı kırasén sıpi ra dıbe u dıke oooo ! hema ewé ku destava xwe dıke tıfıngé ber dıde u usa dıbéje, Lo lawo fıle ! Tu çı jı mezelé rabuyi ? Romé lı we xıst u hun çun xılasbun ! Lo lawo welle em ne mırıne ku xılas bın u neji ew xwedé ruhé me dıgıre ! Em lı wan çiyan édi rezil u ruswa buna serdaji bı derb ne emé jı bırçiyan bımırın! Bıkko cihé te rehet bu ma tu rabuyi çı dıgeri ? ( ew dıbé kané mezelekida fıle rabuye u té ba wi ) Neyse Tırk dıbé jın laf lafı açar ! é meji bu ew. ez nızanım Sayın Ulan Hek ji jı wi nivisé tışteki fam bıke an ji na ? Çıko rojeki mın cardi ser wan meseleki bı zımané tırki nivisand u got "ew derewe !" Ka ijar Kurdi me nivisand qet nebe bıbéje ew derewe tışt nabe ! Çımki derwbeji qet nebe zımané Kurdi bu.... İnşallah we Kurdiya mın fam kır. sılav

Kek Paloyî, Ew tıştên ku tu tînî ziman,hemu rast in.Têde derew tunne, bila dilê te rehet be.Çima ku ew numuneyên ku te bi nav kirîye dema zaroktîya min de dihat gotin.Rast e. Lê tıştek heye ku dibe mirov ji bîra neke, ew jî buyar û sîyaset e.Komkujîya Filan ne ji sîyaseta kurdan tê.Kurdan jî ji erişên Fila zerar dîtîye û dîsa bi destên Kurdan jî hatine kuştin.Li gundê me jî herweha bi destên Fila gelek camer hatine kuştin û dîsa bi navê Meco gundîyek me gelek file kuştîye. Ehmedê Kudê (Ahmed beg Cibrî)li gunde me jîyaye di wî demê de.Pirsgrek ne eve.Pirsgrek ewe ku herdu alîya jî ji hev gelek kuştî dane lê li Xinusê File zede nehatine kuştın.Dı 29 de Ardesir Muradyan dı tevgera Agirî de cîh digre.Em dikarin gelek numuneyên wîsa jî nişan bidin. Li Dersimê pozê yek Fileyek xwîn nebuye.Hetanê Ermenîstanê dibin teslîm dikin û vedigerin. Nemir Barzani ser xwazîya Papazyan bi komek peşmergeve te arîkariya wana bike. Keko can, Sîyaseta Alayin hemîdîya ew bu ku bi van hêza dîjî Kurdan û Uris û Filan bi kar bêt. Dibe ku em vîya bînin ziman. PevçUna herdu alîya jî raste.Sîyaseta Roma Reş te me kurda jî ji hev kuşt hım li ser olê û him jî wek eşir. Rast ê bi strana dîrok nayê nîşandın lê stran buyaran jî car he ye tîne ziman. Kek Palo'yî, Meseleya xal û xwarzî ne ji bo te bu.Ma tu jî dizanî kê ji xwere xal dozkirî ye. Ya min ew bu ku zimanê tirka heta ku ji destê te tê bi kar neyne.Tu jî kurdî dikarî bi kar bînî Ezdî jî.Lê we xwîna xwe kirîye holê hun bi tirkî zedetir dinivisî nin.Min jî dest bi tirkî kir û mala xwe şewitand. Ez jî dibejim ka werin em hedî bi hedî dest bi kurdî bikin.Bila kin be lê bi kurdî be. Dema te jî xweş gel silav û rêzên Kurdewarî. Mala te ava.

Yeni Yorum yaz

About text formats

Düz metin

CAPTCHA This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.