Êzidî dinine ilişkin sorular ve cevaplar(4)
Çev: Aso Zagrosi
6)İbadetlerinizi ne zaman ve nasıl yapıyorsunuz?
- Sabah erken saatlerinde güneş doğduğunda yüzümüzü güneşe çevirerek, akşam ise güneşin batışı sırasında yine yüzümüzü güneşe çevirerek ve yatmadan önce insan helal olması için dualarımızı ederiz. Önce herkes için sonra kendimiz için dua ederiz.. Başka insanlar için dua etmeden kendimiz için etmiyoruz. Örnek olarak: „Ey dünyayı yaratan Tanrı, milletimi, köyümü, komşularımı ve sonra beni
koru“ diyoruz.
7) Ölüleri nasıl gömüyorsunuz?
- Önce ölüleri yıkıyoruz. Sonra Qerqere ve kefeni sarıyoruz. Ondan sonra mezarlığa götürüp, bir buçuk metre derinliğinde mezar kazıyor, kefenin düğümlerini açıyor ve gömüyoruz. Ölüyü yıkama ve toprağa verme sırasında Şeyh, Pir ve Brayê Axretê'nin( Evlilikten önce evlenen kişi kendisine bir musaip-sadıç seçiyor. Seçtiği kişiye Laleş'in taşlarından birini vererek bu ilişkiyi ebedileştiriyor) hazır bulunmaları gerekir. Sonra mezarında başında dualar okunur. Ölününün baş kısmı batıya ve ayak kısmı doğuya gelmesi gerekir. Bu arada ölüler üzerine toprak atılırken vezin ve kafiyeli bir ibadet yapılır. Yalnızca ölülerin başında okunur. Onun dışında okumak günahtır.
8) Kadın isteme adetiniz nasıl?
-Gençin kendisi kız ile oturur. Eğer ikisi anlaşırlarsa bu sefer erkeğin ailesi kızın evine gider kızı oğullarına ister. Bu isteme esnasında iki ailenin tümü toplanır. Eğer erkek ve kız razi olurlarsa ilişkileri ilerler... Bu istemeden sonra kız ile erkeği köyün Şeyh'ının evine götürüyor.. Bu Şeyh'e Şeyhi Şeyh Hesen diyorlar. Şeyh onları evlendiriyor.
9)Sizin dininizden başka bir dine bir geçerse yada tam tersi durumda sizin tavrınız ne?
-Biz kimsenin bizim dinimize katılmasını istemeyiz. Bizden birinde başka bir dine katılmasına karşıyız.. Çünkü, kendi dinine yararı dokunmayan birinin başka bir yararı olmaz.
10) Sizin kendinizi geç yıkadığınızı ve temizliğe önem vermediğiniz söyleniyor. Bu ne kadar doğru?
-Bu söylenen şey hiç bir şekilde doğru değildir.
11) Genç erkekler ve kızlar arasında sevgi ve aşkın her çeşiti sizde serbest mi?
-Aşk ilişkileri normaldır ve çok da serbesttir. Fakat, fakat ahlaki sınırların aşılmaması ve fazlalığa kaçmaması gerekiyor.
12) Başka bir dinden birileri Êzidî birileriyle evlenebilirmi?
-Böyle bir şey bizde yok.
13)Başlık parası nasıl?
-75 gram altın..
14) Sizde içki içmenin cezası varmı?
-Bu sorunun cevabı her bireyin kendisindedir.
15)Sizin için en büyük günah nedir?
-Öldürme, zina ve yalan
16) Êzidî dini ile Zerdeşti dinleri arasında ne fark var?
-Zerdeştiler bizden koptular ve fazla bir farkta yok.
17) Hangi yiyecek maddeleri sizde günah sayılır?
-Lahana, domuzların öldürülmesi, karnıbahar ve xas..
18) Siz oruç tutuyormusunuz? Ne zaman ve nasıl?
-Evet. Sabahın beşinden akşamın beşine kadar... 12/12'de 3 gün farzdır. Din adamları ise kışın 40 ve yazın 40 olmak üzere 80 gün oruç tutarlar... Son günler ise bayramdır.
19) Êzidîlerde dinsel tabakalar nasıl?
-Murid, Pir ve Şeyh
20) Size sormamızı istemediğiniz ve sevmediğiniz bir soru varmı?
-Hayır her soruyu sormaktan özgürsünüz.. Çünkü dinimiz soru sormanın hayırlı olduğunu söylüyor.
21) Bedeninizi yıkama dönemine ne diyorsunuz?
-Her zaman kendi bedenimizi yıkıyoruz.. Ne zaman kendimizi yıkamamız gerekiyorsa yıkıyoruz.
22) Sizin için Şeytan kimdir ve kim için diyorsunuz?
-Tanrının meleklerine şeytan diyenler günah işliyorlar. Çünkü, kendinden daha büyük sözler söylememek lazım. Hoş olmayan sözde hoş olmayan sözdür. Meleki Tawis'a bu sözleri söyleyenler günahkarlar.. Meleki Tawis Tanrı'nın tüm meleklerin başıdır.
23) Sizin gençleriniz ne kadar dininize bağlılar?
- Her kim ki sağ ve sol ellerini tanımışsa hayir ve günahı da biliyor. Dinin buyurduğu ve farz ettiği şeyler var, onlara bağlı kalmak ve tatbik etmek gerekiyor. Aktüel olarak tüm dinlere bağlılığın azaldığı görülüyor...
24) Sakal ve bıyıklarınızı kesmiyorsunuz.. Bunun anlamı nedir?
-Sakal dinin yoludur. Her erkeğin sakal ve bıyık bırakması gerekiyor.
25) Niçin size halis/hakiki Kürd diyorlar?
-Çünkü biz Kürd dinini ve dilini koruduk..
26)Kendilerini Kürd saymayan o Êzidîler kimdir?
-Böyleleri yok, olsa dahi ibadetleri, duaları ve şahedetlerini Kürdçe yapıyorlar.
27) Muzik yapmak, şarkı söylemek ve resim yapmak sizde günah değilmi?
-Hayır, günah değildir.
28)Sizde hacı olma adeti nasıldır?
-İlk önce kendisini tamamıyla yıkıyor. 3 defa Sırat Köprüsüne gidiyor. Sonra „Kaniya Spî“(Beyaz Çeşme)de kendisini yıkıyor. Daha sonra Zimzim Çeşmesine gidiyor ve Haci oluyor. Daha sonra Arafat Dağına gidiyor.(Laleş'te 3 kutsal dağ vardır. İsimleri: Arafat, Mişet ve Ezrettir) Ardından tüm mezarları ziyaret ediyor.
29) Sizde sünnet ve Xetene yapmak(kadınların sünneti!!!) varmı?
-Bizde sünnet var, xetene haramdır.
30) Sizin dininizde çok eşlilik ve telak var mı?
-Bizim dinimizde bir yada 10 kadın getir diye bir şey yok.. Her ne kadar utanılacak bir durum ise de sebepleri de vardır. Kadında yeniden evlenebilir. Erkekde başka bir kadını getirebilir.
31) İyi ve kötü işler için yada hastalıklar için fala bakmak, nuska yapmak ve dua etmek gibi şeyler sizin dininizde varmı?
-Bizim iyi ve güzel şeyler için dualarımız var. Kötü ve yıkıcı şeyler için dua etmeyiz. Dinimizi bunu haram ve günah saymıştır.
32)Bir Êzidî hangi tavrından dolayı Êzidî dininden uzaklaştırılır?
-Eğer Mürit, Şeyh ve Pir birbirleriyle evlenmeye kalkarlarsa, eğer başka dinlerden biriyle evlenmeye kalkarlarsa ve eğer bir din adamını öldürürlerse gitmeleri gerekir.
33) Kirîv ne anlama geliyor? Siz niye bu kelimeden hoşlanmıyorsunuz?
-Bizdeki kirvelik iki kişi arasındaki dostluktur, yaşam kardeşliğidir. Bazı kesimler bunu Êzidîlere karşı dostane değil, suçlama olarak kullanıyorlar.
34) Niçin sizin isimleriniz Müslümanlarla aynıdır, yani Arap isimleri?
-Yüzyıllardan beri Arap ve Müslümanlarla komşu olduğumuzdan dolayı olacak...
35) Laleş Tapınağına gelen halkın bağlı kalması gereken kurallar nelerdir?
-Laleş'e gelen halkın her şeyden önce saygı bazında kutsal yere girmeden önce ayakkabılarını çıkarmaları ve yalın ayak girmeleri lazım. Bölgede ve özellikle Laleş'te yerlere tükürmek yasaktır. Kadın ve kızların kendilerini örtmeleri lazım. Laleş'e gelenlerin kutsal tapınağa saygı bazında içkili olmamaları gerekir.
36) Gece yada gündüzün hangi anı, haftanın hangi günü ve yılın hangi ayı sizin için kutsaldır?
-Güneşin doğuşu ve çarşamba....Bize göre yeryüzü, gökyüzü, dünya ve kahinat Nisan ayında oluşturuldu.. Bizim yeni yılımızda Nisan ayındadır.. Bundan dolayı Nisan kutsaldır..
37)Sizin için en kutsal olan şey nedir?
-Ateş. Çünkü ateş, Allah'ın nuru
dur.
Devam edecek.
Çev: Aso Zagrosi